Śnieżyca wiosenna to jeden z pierwszych zwiastunów wiosny. Co roku, na początku marca, a przy sprzyjającej pogodzie nawet pod koniec lutego, w Dwerniczku- małej bieszczadzkiej miejscowości można podziwiać rozległe łany białych kwiatów, pokrywające niemal 5-hektarowy obszar rezerwatu.
W Bieszczadach, w dolinie górnego Sanu, znajduje się rezerwat „Śnieżyca wiosenna w Dwerniczku”, który powstał specjalnie by chronić karpacką odmianę śnieżycy.
– Mamy taką niepisana tradycję u nas w zespole, że pierwsza „wiosenna” lustracja terenu to właśnie tereny, gdzie kwitnie śnieżyca. Jak mamy informację, że jest już biało to ruszamy – mówi z entuzjazmem Jakub Szczurek z Zespołu Karpackich Parków Krajobrazowych w Krośnie.
Rezerwat przyrody Śnieżyca wiosenna w Dwerniczku to jedno z tych miejsc, gdzie widać, jak szybko natura może zmieniać krajobraz – niestety, nie zawsze na korzyść chronionych gatunków.
– Z roku na rok śnieżyca musi coraz bardziej konkurować o miejsce i światło z zarastającymi ją drzewami, krzewami i trawami. Bez odpowiednich działań mogłaby stopniowo ustępować, aż w końcu zniknąć z tego terenu. Do tego dochodzi problem turystów, którzy – wzorem krokusów w Dolinie Chochołowskiej – chętnie wchodzą na obszar rezerwatu, by zrobić sobie zdjęcie wśród białych kwiatów – tłumaczy Jakub Szczurek.
Niestety, nie zawsze kończy się to tylko na zdjęciach, a zadeptywanie roślin może mieć poważne skutki.
Śnieżyca wiosenna – wrażliwiec uratowany przez rezerwat
Inne sposoby niszczenia tej rośliny to:
- Zrywanie kwiatów – choć pojedyncze zerwane kwiaty nie niszczą całkowicie populacji, masowe zrywanie osłabia rośliny i ogranicza ich możliwość rozmnażania.
- Zniszczenie siedlisk – wycinka lasów, zmiany w gospodarce leśnej, osuszanie terenów podmokłych oraz rozdeptywanie przez turystów również przyczyniają się do zanikania śnieżycy.
– Kolejnym zagrożeniem jest ryzyko pożarów – sucha trawa na tym obszarze może zapalić się bardzo łatwo, zwłaszcza w okresach bezdeszczowych. Aby chronić śnieżycę, od kilku lat prowadzone są konkretne działania – po 31 lipca rezerwat jest koszony mozaikowo, co pomaga ograniczyć zarastanie, a także usuwane są niechciane samosiewy drzew i krzewów. Teren jest też regularnie patrolowany przez Straż Leśną i pracowników RDOŚ w Rzeszowie, żeby uniknąć zniszczeń i dbać o bezpieczeństwo tego wyjątkowego miejsca. Dzięki tym działaniom śnieżyca wciąż może cieszyć oko i przypominać o nadchodzącej wiośnie – opowiada Jakub Szczurek z Zespołu Karpackich Parków Krajobrazowych w Krośnie.
W Polsce śnieżyca wiosenna jest objęta ochroną gatunkową, a jej zbieranie ze stanowisk naturalnych jest nielegalne. Za naruszenie przepisów grożą kary finansowe. W rezerwacie przyrody „Śnieżyca wiosenna w Dwerniczku” w Bieszczadach występuje odmiana karpacka śnieżycy. Charakteryzuje się tym, że posiada zawsze pędy dwukwiatowe. Rezerwat, który zapewnił jej ochronę posiada cechy klimatu kontynentalnego (górskie i podgórskie). Ma duże uwilgotnienie podłoża i gleby brunatne. Poza śnieżycą wiosenną pod ochroną rezerwat ma rośliny: ciemiężyca zielona, listera jajowata, kukułka szerokolistna, podkolan biały, pierwiosnek wyniosły oraz goryczka trojeściowa.
Niektórzy mogą pomylić śnieżycę z przebiśniegiem. Obie rośliny mają podobny pokrój, jednak u przebiśniegów płatki kwiatu są nierówne, a krótsze – zakończone wcięciem i zieloną plamką w kształcie litery V. U śnieżycy wszystkie płatki są równe, z żółtawymi plamkami nieco powyżej szczytu. Przebiśniegi mają liście szarozielone, a śnieżyca ciemnozielone.
Rola śnieżycy wiosennej w ekosystemie
Śnieżyca wiosenna jest doskonale przystosowana do surowych warunków przedwiośnia. Gdy większość roślin dopiero zaczyna przygotowania do nowego sezonu, ona wykorzystuje nagromadzone w cebulce substancje odżywcze, by zakwitnąć tuż po stopnieniu śniegu.
Roślina ta występuje głównie w lasach liściastych, które latem są zacienione. Nie stanowi to jednak przeszkody, ponieważ jej rozwój przypada na wczesną wiosnę, zanim drzewa wypuszczą liście, co zapewnia jej dostęp do światła. Po przekwitnięciu szybko przechodzi w stan spoczynku, który trwa około dziewięciu miesięcy, pozwalając jej przetrwać suchszy okres roku.
Jej rozmnażanie jest ograniczone – choć podziemna cebulka pozwala jej przetrwać, nie rozprzestrzenia się łatwo na większe odległości. Rozsiewaniem nasion zajmują się mrówki, które przenoszą je jedynie na kilkadziesiąt, a w wyjątkowych przypadkach kilkaset metrów. W rozmnażaniu wegetatywnym pewną rolę odgrywają także dziki, które podczas żerowania mogą rozrzucać cebulki potomne.
Mimo że śnieżyca zawiera trujące alkaloidy, bywa zjadana przez jelenie i sarny wczesną wiosną. Dla człowieka spożycie jakiejkolwiek części tej rośliny może prowadzić do mdłości, wymiotów oraz zaburzeń rytmu serca. Jednak substancje w niej zawarte, odpowiednio przetworzone, znajdują zastosowanie w medycynie, m.in. w leczeniu otępienia starczego i wspomaganiu pamięci.
Symboliczna i kulturowa śnieżycy
Śnieżyca wiosenna to roślina o bogatej symbolice, często utożsamiana z nadzieją, nowymi początkami i oczyszczeniem. W wielu kulturach postrzegana jest jako znak odrodzenia i siły, ponieważ jej delikatne, ale wytrzymałe kwiaty przebijają się przez zimową pokrywę śnieżną, zwiastując nadejście wiosny. Jej zdolność do kwitnienia w trudnych warunkach stanowi metaforę wytrwałości i wiary w lepszą przyszłość. Śnieżyca przypomina, że nawet w najbardziej wymagających okolicznościach można znaleźć drogę do światła, a dzięki nadziei, determinacji i ciężkiej pracy można osiągnąć swoje marzenia. Jest niczym światełko w tunelu, pierwszym znakiem budzącego się życia, który zachęca, by nigdy się nie poddawać.
Zrównoważony rozwój a ochrona przyrody
Czy można kupić śnieżycę wiosenną na bazarze? Być może. Ale czy można kupić jej delikatność, kruchość i niezwykłą siłę, z jaką przebija się przez resztki zimowego śniegu? Czy można kupić ten moment zachwytu, gdy wśród nagich drzew pojawiają się pierwsze białe kwiaty, zwiastujące nadejście wiosny? Tego nie da się zamknąć w doniczce ani przenieść do ogródka – prawdziwe piękno przyrody trzeba podziwiać tam, gdzie jest jego miejsce.
Dlatego tak ważna jest ochrona rezerwatów i wspólne działanie na rzecz zachowania takich cudów natury jak śnieżyca wiosenna. Wystarczy odrobina świadomości i dobrej woli. Mieszkańcy mogą pomóc, zgłaszając przypadki niszczenia tych roślin. Turyści – podziwiać je z daleka, zamiast zrywać i skazywać na obumarcie. Władze rezerwatu mogą prowadzić edukacyjne warsztaty, przypominając, że natura nie jest sklepem, z którego można brać bez końca.
Wspólnie możemy sprawić, że śnieżyca wiosenna wciąż będzie wracać każdej wiosny, niosąc nadzieję i zachwyt. Bo są rzeczy, których nie da się kupić – ale można je chronić.
Zdjęcia śnieżycy: Zespół Karpackich Parków Krajobrazowych w Krośnie
