Świat się nieustannie urbanizuje, w roku 2007 udział mieszkańców miast przekroczył połowę całej ludzkości, można więc stwierdzić, że obecnie dla większości ludzi miasto jest naturalnym środowiskiem życia. Tylko w latach 2000 – 2020 liczebność ludności miejskiej na świecie wzrosła z około 2,9 do 5,4 miliarda, a więc o blisko połowę.
Proces ten najszybciej przebiega w krajach ubogich, zwanych eufemistycznie rozwijającymi się, gdzie w minionym dwudziestoleciu podwoiła się liczba ludzi żyjących w miastach. Spróbujmy sobie wyobrazić, że miasta w naszym Kraju zwiększają swoją wielkość dwukrotnie w czasie krótszym niż jedno pokolenie. Trzeba by zbudować drugie tyle mieszkań, rozbudować infrastrukturę komunalną, zapewnić za[1]opatrzenie w wodę, żywność i energię, do tego należy dodać zapewnienie miejsc pracy i usług publicznych, w tym edukacyjnych. Są to wyzwania w warunkach europejskich wręcz niewyobrażalne, a jednak wyraźna większość miast na świecie zderza się z takimi problemami. Tam nie tylko skala ale i rodzaj problemów miast są zupełnie inne niż w Europie. Sprowadzają się one do prób zapewnienia najbardziej podstawowych usług publicznych i pomocy socjalnej dla najuboższych.
W Polsce przejawy skrajnego ubóstwa w miastach stanowią margines, a liczba ich mieszkańców jest ustabilizowana lub wręcz maleje. Nie znaczy to, że brakuje problemów, choć w ostatnich trzech dekadach nastąpił żywiołowy rozwój miast w wyniku bezprecedensowego wzrostu zamożności kraju i jego mieszkańców. Towarzyszy temu szereg wyzwań, w tym pogorszenie się jakości życia w miastach w związku z rosnącą intensywnością zabudowy, wzrostem liczby samochodów i niedostatkiem terenów zieleni. Silnie zainwestowane centra miast sprzyjają występowaniu zjawisk ekstremalnych takich jak dokuczliwe upały związane ze zjawiskiem miejskiej wyspy ciepła, czy powodzie błyskawiczne wynikające z niewydolności sieci kanalizacyjnej w odprowadzaniu wody z opadowej z niemal w pełni uszczelnionej powierzchni. Zróżnicowanie jakości przestrzeni miejskiej sprzyja segregacji przestrzennej ludności ze względu na status materialny i społeczny, co bywa powiązanie z grupą wiekową i kolorem skóry.
Inny problem, który występuje zwłaszcza w dużych aglomeracjach, to rozlewanie się miast. Polega to na wyludnianiu się centrów miast, które opuszczają często zamożniejsi mieszkańcy osiedlając się na obrzeżach. Miasta tracą więc mieszkańców, a w konsekwencji zmniejszają się im dochody budżetowa z podatków na rzecz gmin ościennych. Jednocześnie ponoszą koszty utrzymania infrastruktury i usług publicznych na rzecz całej aglomeracji, gdyż w nich koncentrują się miejsca pracy, edukacja szkolna i akademicka, instytucje kultury i inne funkcje ponadlokalne. Wymienione problemy przypisuje się w znacznej mierze brakowi strategicznego podejścia do planowania rozwoju terenów zurbanizowanych i niedostatkom systemu planowania przestrzennego.
Miasta są miejscami koncentracji szans i zagrożeń, a więc dużych kontrastów społecznych i ekonomicznych, co jest wyzwaniem dla polityków starających się pozyskiwać wyborców. Są to więc problemy praktyczne, sprowadzające się do sprawnego wypełniania funkcji wewnętrznych związanych z jakością życia mieszkańców oraz funkcji zewnętrznych dotyczących rozwoju potencjału gospodarczego i kulturowego, które oddziaływają na gospodarkę i społeczeństwo w skali regionalnej, krajowej i międzynarodowej.
Jest zrozumiałe, że miasta stały się przedmiotem zainteresowania nie tylko nauk inżynierskich, ale w rosnącym zakresie nauk społecznych i przyrodniczych. W roku 2009 powstało Society of Urban Ecology – SURE (Stowarzyszenie Ekologii Miasta), które ma ambicję przyczyniania się do lepszego rozumienia wzajemnych relacji między człowiekiem a środowiskiem jego życia w miastach na całym świecie. W tym celu Stowarzyszenie łączy sferę badań, projektowania i zarządzania w miastach i regionach zurbanizowanych. W roku 2021 odbyła się w Poznaniu trzecia Światowa Konferencja SURE z udziałem ponad 300 uczestników reprezentujących 36 państw z 6 kontynentów. Niezwykle interesujące wystąpienia uczestników i dyskusje podczas tego wydarzenia stały się inspiracją do przygotowania specjalnego zeszytu poświęconego tematyce miejskiej w ramach seryjnego wydawnictwa Drzewo Franciszka. Z zaproszenia redaktorów skorzystała duża grupa naukowców i ekspertów-praktyków, którzy przygotowali teksty dotyczące różnych uwarunkowań jakości życia w mieście, ujęte w grupy tematyczne. Treści obejmujące strategiczne podejście do kształtowania miast uzupełniono o perspektywę rzeczywistości duchowej. Coraz wyraźniej dostrzeganą rolę przyrody w mieście były odczytywane na tle uwarunkowań gospodarowania przestrzenią. Zmiany klimatyczne są szczególnie zauważalne w miastach, powodując różne skutki dla jakości życia mieszkańców. Może uda się podążać ścieżką antycznego kanonu i kształtować miasta zgodnie z prawdą ustaleń naukowych, dobrem będącym udziałem wszystkich mieszkańców i pięknem dostrzeganym w harmonii miedzy naturą a kulturą.
