31 stycznia 1980 roku uchwalono ustawę o ochronie i kształtowaniu środowiska. Podczas swego obowiązywania bardzo straciła na aktualności i nie przystawała do realiów początków XXI wieku. W konsekwencji, 27 kwietnia 2001 roku uchwalono nową ustawę prawo ochrony środowiska. W tym roku w kwietniu obchodziliśmy więc dwudziestolecie jej obowiązywania. Przyjrzyjmy się zatem, jak niniejsza ustawa stoi na straży ochrony środowiska i przyrody w Polsce.
Zakres przedmiotowy ustawy obejmuje przede wszystkim sprawy dotyczące ochrony zasobów środowiska, przeciwdziałania zanieczyszczeniom środowiska, zapobiegania zdarzeniom mogącym powodować poważne awarie, środków ekonomicznych i prawnych mających chronić środowisko, odpowiedzialności cywilnej i karnej w ochronie środowiska oraz sprawy organizacyjne i inne.
Ustawa realizuje również udział społeczeństwa w zapewnianiu ochrony środowiska. Każdy obywatel może uczestniczyć w postępowaniu w sprawie wydania decyzji z zakresu ochrony środowiska albo przyjęcia projektu polityki, planu, strategii lub programu rozwoju i restrukturyzacji oraz projektu studium i planu zagospodarowania przestrzennego. Zakres podanych wyżej uprawnień określony jest precyzyjnie w dziale V – „Udział społeczeństwa w postępowaniu w sprawach ochrony środowiska” i w dziale VI – „Postępowanie w sprawach oceny oddziaływania na środowisko” tytułu I prawa ochrony środowiska. Ponadto każdy ma prawo do informacji publicznej, zgodnie z Konstytucją, również w tym przypadku mamy prawo do informacji o stanie środowiska. Zobowiązuje to organy administracji publicznej do udostępniania każdemu z zainteresowanych takiej informacji.
Należy wspomnieć, że prawo ochrony środowiska nie jest jedynym aktem, mającym chronić dobro wspólne jakim jest czyste i nienaruszone środowisko naturalne. Ten akt prawny ma pełnić rolę niejako aktu podstawowego w systemie prawa polskiego, porządkując go. Problematyka środowiska uregulowana jest bowiem wieloma różnymi innymi ustawami i aktami prawnymi takimi jak umowy międzynarodowe, kodeks cywilny, ustawa z 20.07.1991r. O Inspekcji Ochrony Środowiska, prawo geologiczne i górnicze, ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych, ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, kodeks karny, ustawa o ochronie zwierząt, prawo atomowe, ustawa o odpadach czy prawo wodne. Ponadto uregulowania nastawione na ochronę środowiska znajdziemy w licznych rozporządzeniach oraz aktach prawa miejscowego.
Prawo ochrony środowiska jest więc aktem, który niejako ingeruje i wkracza w obszary uregulowane w innych ustawach. W tych złożonych stosunkach prawnych bardzo istotna jest wykładnia, specyficzna terminologia oraz jasny cel regulacji i kompletność danego aktu prawnego.
Należy więc zapamiętać, że mając na myśli “prawo ochrony środowiska” mówimy tak naprawdę o szeregu ustaw, rozporządzeń i innych aktów, które sumarycznie mają zapewnić nam ochronę szeroko pojętego środowiska. Nie istnieje zatem możliwość, aby tak skomplikowaną i doniosłą materię chronić lub uregulować w jednym akcie. Pokazuje to nam, jak bardzo ochrona środowiska jest sprawą złożoną, trudną i wymagającą współpracy na wielu płaszczyznach władz rządowych i samorządowych. Prawo pisane to jedno, lecz najważniejsze jest to, jak realizowane jest ono w praktyce. Dopiero wówczas można wydać osąd, czy dane przepisy spełniają swoją rolę czy jednak należałoby je uchylić, tak jak zrobiono z ustawą z 31 stycznia 1980 roku.
