Polskie miasta wpisują się w nowe uwarunkowania

Z Sekretarzem Stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej, Panią Małgorzatą Jarosińską-Jedynak, rozmawiają Dariusz Grzybek i Krzysztof Mączkowski

Pani Minister, czy możemy mówić o wieloletniej ciągłości działania państwa w odniesieniu do polityki miejskiej?

W 2015 r. przyjęta została Krajowa Polityka Miejska – pierwszy strategiczny dokument rządowy dotyczący miast. Dobrze zdiagnozowano w nim wyzwania i wskazano pożądane kierunki działań. Zagadnienia poruszone w tym dokumencie są wciąż aktualne, choć niektóre z nich wymagają aktualizacji do obecnych wyzwań rozwojowych. Wraz z nową średniookresową strategią rozwoju kraju (Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju z 2017 r.) stworzone zostały nowe ramy dla polityki miejskiej, a uszczegółowione w 2019 r. przez Krajową Strategię Rozwoju Regionalnego 2030 r. Dzięki ciągłej analizie i podejmowaniu kroków dopasowywania polityki miejskiej do aktualnych i adekwatnych potrzeb, uzyskujemy ciągłość polityki wobec miast. Od 2020 r. w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR) toczyły się prace nad aktualizacją dokumentu, jakim jest Krajowa Polityka Miejska. Ta potrzeba przygotowania nowej polityki miejskiej wynika przede wszystkim z dynamiki zmian społeczno-gospodarczych, a także w większym zakresie uwzględnione zostaną wyzwania cywilizacyjne, które na przestrzeni ostatnich lat wyraźnie się nasilają, np. zmiany klimatyczne, kwestie demograficzne, zagrożenie epidemiologiczne. W nowej Krajowej Polityce Miejskiej do roku 2030 (KPM 2030) znajdują swoje przełożenie również rekomendacje wypracowane w ramach współpracy międzynarodowej, przede wszystkim w obszarze poszczególnych partnerstw tematycznych Agendy Miejskiej UE. Konieczne jest uwzględnienie kontekstu międzynarodowego – Agendy 2030, działań do realizacji w ramach Nowej Agendy Miejskiej ONZ czy Agendy Miejskiej UE. W listopadzie 2021 r. unijni ministrowie przyjęli Deklarację z Lubljany z wieloletnim programem prac, które urzeczywistniają początek nowego etapu Agendy Miejskiej dla UE. Dokument przewiduje konkretne kroki w celu odnowienia Agendy oraz proponuje nowe priorytety polityki miejskiej. Należy podkreślić, że także przyjęta przez ministrów UE w 2020 r. Nowa Karta Lipska jest impulsem dla państw członkowskich, aby dokonać przeglądu ich własnych polityk miejskich i dostosować je do nowych wyzwań i uwarunkowań. Projekt Krajowej Polityki Miejskiej 2030 poddany został wielu konsultacjom publicznym oraz uzgodnieniom międzyresortowym. Został bardzo dobrze przyjęty przez samorządowe związki miast. Wynika to przede wszystkim z faktu, że KPM 2030 głównie pełni funkcję służebną wobec władz samorządowych i społeczności lokalnych – wyposaża władze lokalne w narzędzia i możliwości do sprawczego działania na rzecz mieszkańców. Ma na celu przede wszystkim likwidację barier legislacyjnych, organizacyjnych, które miasta i ich obszary funkcjonalne napotykają na drodze do zrównoważonego rozwoju. Zatem podstawowym celem KPM 2030 jest tworzenie takich warunków dla miast i miejskich obszarów funkcjonalnych, aby mogły się rozwijać w sposób zrównoważony, oferując mieszkańcom wysoką jakość życia. Wyzwania Krajowej Polityki Miejskiej 2030 ogniskują się na kilku wybranych i jednocześnie priorytetowych obszarach tematycznych: – problemy suburbanizacji i ładu przestrzennego w miastach; – współpraca w miejskich obszarach funkcjonalnych oraz wzmocnienie zdolności rozwojowych (także poprzez transformację cyfrową) zarówno miast, jak i Miejskich Obszarów Funkcjonalnych; – jakość środowiska przyrodniczego w miastach i działania adaptacyjne wobec zmian klimatu; – systemy mobilności miejskiej i bezpieczeństwo, zwłaszcza niechronionych uczestników ruchu; – promocja działań społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb mieszkaniowych w miastach. W przypadku takiego dokumentu jak Krajowa Polityka Miejska, który ma charakter wielosektorowy, sprawcze angażowanie w jego realizację innych resortów ma kluczowe znaczenie dla efektywności realizacji przyjmowanych zobowiązań. Na ten element realizacyjny Krajowa Polityka Miejska 2030 kładzie szczególny nacisk. KPM została przyjęta przez Radę Ministrów 14 czerwca 2022 r. Jednocześnie należy dostrzec, że polskie miasta bardzo umiejętnie wpisują się w zmieniające się uwarunkowania i dostrzegają swoje szanse rozwojowe. Można coraz częściej zaobserwować, że miasta licznie uczestniczą w projektach i przedsięwzięciach wpisujących się w nurt krajowej i europejskiej debaty na temat rozwoju miast – biorą udział w projektach takich jak Partnerska Inicjatywa Miast czy współpracują w międzynarodowych programach typu URBACT.

Pani Minister, w tekście KPM czytamy m.in.: Miasta doświadczają efektów degradacji terenów miejskich, przez co stają się mniej atrakcyjne do zamieszkiwania czy pracy. Towarzyszący temu chaos krajobrazowy i estetyczny dodatkowo potęguje niekorzystny wizerunek i funkcje przestrzeni miejskich. Wielu ekspertów, samorządowców i przedstawicieli ruchów miejskich zgadza się z tak postawionymi tezami. Pytanie jest takie: jak temu zaradzić?

To jedno z zadań, jakie należy postawić przed KPM 2030, a konkretnie w toku realizacji i wdrożenia postanowień tego dokumentu. To wielkie wyzwanie dla miast – jak prowadzić swoją politykę rozwojową w sposób zrównoważony. Gwałtownie postępujące zmiany klimatyczne czy negatywne skutki pandemii COVID-19 z całą mocą przywróciły nie tylko rangę i znaczenie faktycznej, a nie jedynie deklaratywnej potrzeby ochrony środowiska i kontroli negatywnych skutków środowiskowych rozwoju gospodarczego, ale także konieczność równoważenia środowiska w wymiarze społecznym, którego nierówności i głęboka polaryzacja w pełni ujawniły różne mechanizmy postępu gospodarczego. Zatem istota rozwoju zrównoważonego polega na powiązaniu i zharmonizowaniu działań służących realizacji fundamentalnych potrzeb człowieka w dziedzinie społecznej, gospodarczej i środowiskowej.

Nadrzędnym celem KPM 2030 jest prowadzenie zrównoważonej transformacji polskich miast w kierunku kształtowania silnych i odpornych miast oraz zapewniających wysoką jakość życia mieszkańców. Dokument przyjmuje sześć bardziej szczegółowych celów, które wpisują się w wizję długofalowego rozwoju miast. Wśród nich są cele zorientowane na miasto zielone – co oznacza dążenie, by na obszarach miejskich przeciwstawiać się pogłębianiu kryzysu klimatycznego, przeciwdziałać skutkom zmian klimatycznych oraz odbudowywać ekosystemy. Ale jest także cel poświęcony dążeniom do kształtowania miast zwartych i kompaktowych, racjonalnie wykorzystujących swoje zasoby, w tym odpowiednio gospodarujących przestrzenią.

Moim zdaniem istotna jest nie tylko trafna identyfikacja wyzwań, ale także proponowanie skutecznych i efektywnych rozwiązań w ich zakresie. Wśród przykładowych rozwiązań proponowanych w KPM 2030 dotyczących miasta zielonego wymienić można modyfikację przepisów umożliwiającą usunięcie zadrzewienia tylko i wyłącznie jeśli na terenie objętym inwestycją wykonawca zrekompensuje nowymi nasadzeniami rzeczywistą produkcję tlenu drzew wyciętych. Ta zmiana ma na celu ograniczenie zastępowania dorosłych, wiekowych drzew młodymi sadzonkami.

Ponadto postuluje się włączenie projektu zieleni wraz z operatem dendrologicznym jako obowiązkowych do dokumentacji projektowej. Większą ochroną mają być również objęci urzędnicy, w których kompetencjach leży weryfikacja wniosków o wycinkę. Propozycją w KPM 2030 jest również wprowadzenie zachęty dla podmiotów (spółdzielni mieszkaniowych, wspólnot mieszkaniowych, centrów handlowych itp.) odprowadzających wodę z dużych powierzchni do retencjonowania. Zachęty mogą mieć walor finansowy, gdzie następowałoby wsparcie samorządów w prowadzeniu inwestycji z zakresu małej retencji, czy rozwiązań opartych na naturze. Poprzez zmianę przepisów prawnych proponuje się zwiększenie możliwości wprowadzania zadrzewienia lub liczniejszych elementów błękitno-zielonej infrastruktury w miastach. Jednym z przykładów jest możliwość nasadzania drzew w mniejszej odległości od ulicy. Dokonując zmian w przepisach, należy także wzmocnić preferencje na rzecz bardziej bezpiecznych i dostępnych przestrzeni publicznych. Przepisy miałyby zakazać grodzenia osiedli, unikać przejść podziemnych czy kładek, które wydłużają drogę dojścia pieszym, a dla osób ze szczególnymi potrzebami wręcz uniemożliwiają dotarcie do celu. Należy zachęcać samorządy do tworzenia stref spokojnego ruchu poprzez promowanie projektów z uspokajaniem ruchu i transportem publicznym w ramach dostępnych funduszy. W propozycjach KPM 2030 chodzi również o porządkowanie estetyczne przestrzeni i promowanie zasad ładu przestrzennego. Przyjazne mieszkańcom i środowisku są propozycje rozwiązań, które wspomagają przeciwdziałanie rozlewaniu się zabudowy miejskiej w sposób nieskoordynowany i chaotyczny oraz przyczyniają się do poprawy jakości terenów urbanizowanych. Idea miasta 15-minutowego wskazuje na konieczność zagospodarowywania przestrzeni w sposób gwarantujący wysoką jakość warunków życia oraz zamieszkania poprzez zagwarantowanie łatwego i szybkiego dostępu do wszelkiego rodzaju usług oraz przestrzeni publicznych.

W celu podniesienia estetyki, integracji z otoczeniem oraz dostępności przestrzeni publicznych, których realizacja dokonywana jest często z wykorzystaniem europejskich lub krajowych środków finansowych, wskazano na zasadność projektowania i realizowania tych inwestycji z wykorzystaniem procedur konkursów urbanistyczno-architektonicznych i przystosowaniem ich do potrzeb wrażliwych grup społecznych. Krajowa Polityka Miejska 2030 wyraźnie określa kierunek transformacji polskich miast ku ośrodkom zintegrowanym funkcjonalnie z otoczeniem, inwestujących w rozwiązania ekologiczne, promujących zrównoważone wzorce konsumpcji i produkcji, budując jednocześnie silne fundamenty odporności i umiejętności szybkiego 8 oraz skutecznego reagowania na różnego rodzaju szoki i wstrząsy rozwojowe. Tym samym KPM 2030 staje się ważnym narzędziem kreowania i implementacji warunków do odważnych zmian na poziomie lokalnym, w miastach i ich obszarach funkcjonalnych.

Jak w nowej Krajowej Polityce Miejskiej pozycjonuje się małe i średnie miasta, a w jakim zakresie duże? Czy dostrzega się potrzebę adresowania konkretnych rozwiązań do kategorii wielkościowych miast?

Wyzwania, z jakimi muszą mierzyć się polskie miasta nie odbiegają znacząco od wyzwań innych miast europejskich i wynikają z zachodzących przeobrażeń oraz uwarunkowań gospodarczych, technologicznych, a także dążenia do poprawy warunków życia obywateli. Zmagać się z nimi muszą miasta różnej wielkości, dostosowując podejmowane działania do uwarunkowań wynikających ze skali własnego potencjału, charakteru i lokalnych potrzeb. Niezbędne działania ukierunkowane są na rozwiązywanie problemów odnoszących się do jakości i sprawności zarządzania, infrastruktury, kwestii środowiskowych, społecznych czy gospodarczych. Działania, jakie muszą podejmować polskie miasta, wpisują się w wyzwania formułowane przez dokumenty organizacji i instytucji międzynarodowych, takich jak ONZ, OECD czy UE, dla których problemy polityki wobec miast stanowią istotny obszar zainteresowania.

Krajowa Polityka Miejska skierowana jest do wszystkich kategorii wielkościowych miast i ich obszarów funkcjonalnych. Wyzwania w KPM 2030 nie różnicują miast pod względem wielkości, a jedynie zaproponowane zostało zniuansowanie poszczególnych rozwiązań czy kierunków wobec miast dużych, średnich czy małych. Chodzi o to, aby odpowiednio zaakcentować pewne rozwiązania wobec odpowiedniej grupy miast, np. dla dużych miast większe znaczenie mogą mieć rozwiązania, które nie są kluczowe dla miast małych w zakresie niskoemisyjności transportu zbiorowego. W kontekście różnicowania specyfiki polskich miast warto podkreślić także znaczenie komponentu KPM 2030 jakim są projekty strategiczne i pilotażowe. Celem projektów strategicznych jest wypracowanie modelowych rozwiązań dla poszczególnych działań z uwzględnieniem różnych typów miast. W rezultacie wypracowane zostaną dobre praktyki w rozwiązywaniu konkretnych problemów i przeciwdziałaniu barierom, przynoszące określone, pozytywne rezultaty dla funkcjonowania miast i ich obszarów funkcjonalnych, które będą mogły być wykorzystywane przez inne ośrodki borykające się z podobnymi wyzwaniami.

Na ile pandemia zmieniła cele rozwojowe miast i regionów, co wzmocniła, co osłabiła?

Pandemia COVID-19 oraz wywołany przez nią kryzys stanowił największe wyzwanie, z jakim musiała dotychczas zmierzyć się polityka regionalna i miejska. Jej konsekwencje krótkoterminowe ujawniły się już w 2020 r. w sferze gospodarczej, gdzie dotknęły przede wszystkim system ochrony zdrowia, edukacji i pomocy społecznej. Wsparcia organizacyjnego i finansowego wymagały również same JST. Działania związane z ograniczaniem skutków pandemii wiązały się z koniecznością przesunięcia zasobów alokowanych na realizację innych celów. Priorytetem stało się zaprojektowanie i szybkie wdrożenie interwencji publicznej, która stanowiłaby adekwatną odpowiedź na specyficzne wyzwania, z jakimi musiał zmierzyć się kraj oraz regiony i miasta. Od początku trwania pandemii na poziomie krajowym i regionalnym opracowywane były kompleksowe pakiety wsparcia w postaci tarcz antykryzysowych. Tarcze gwarantowały wsparcie finansowe (łącząc środki budżetu państwa, europejskie i budżetów samorządów), organizacyjne, merytoryczne oraz uproszczenia na rzecz podmiotów działających w trakcie pandemii.

W dalszej przyszłości długoterminowe skutki pandemii będą wiązać się z koniecznością programowania oraz realizacji działań na rzecz odbudowy gospodarki, w celu umożliwienia jej powrotu na ścieżkę szybkiego i zrównoważonego rozwoju. Instrumentem, który będzie wspierał realizację tego typu celów jest Krajowy Plan Odbudowy. Fundusz Odbudowy koncentruje się na odbudowaniu i przywracaniu odporności systemów gospodarczych oraz przygotowaniu na przyszłe, nieprzewidziane okoliczności. Fundusz ma zatem wspierać ożywienie i pobudzanie wzrostu gospodarczego po kryzysie wywołanym pandemią COVID-19. W wyniku kryzysu wywołanego pandemią, szczególnego znaczenia nabiera wyzwanie związane ze zmniejszeniem dysproporcji w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego podregionów oraz przeciwdziałanie kumulacji problemów społeczno-gospodarczych, szczególnie na obszarach peryferyjnych, położonych z dala od dużych ośrodków miejskich i na styku województw. Pandemia ma szczególny wpływ również na zróżnicowania regionalne dotyczące rynku pracy. Od kwietnia 2020 r. liczba zarejestrowanych bezrobotnych oraz stopa bezrobocia rejestrowanego wyraźnie przekraczały poziom obserwowany w roku poprzednim. Stopa bezrobocia od początku trwania pandemii wzrosła we wszystkich województwach, jednak w największym stopniu zwiększyła się w województwach zachodniopomorskim i pomorskim.

Kryzys wywołany pandemią COVID-19 spowodował także gwałtowne załamanie ruchu turystycznego na terenie uzdrowisk oraz katastrofalne skutki finansowe dla podmiotów gospodarczych i gmin uzdrowiskowych. W przypadku gmin uzdrowiskowych, które swoją działalność opierają wyłącznie na lecznictwie i turystyce, nastąpiła kumulacja niekorzystnych wydarzeń wywołanych koronawirusem. Pandemia w gminach uzdrowiskowych doprowadziła do zamknięcia zakładów lecznictwa uzdrowiskowego. Samorządy uzdrowiskowe w związku z brakiem turystów tracą także wpływy z opłat uzdrowiskowych i miejscowych. To również osłabia cele rozwojowe miast i regionów sprzed pandemii. Obszary mające problemy z dostosowaniem się do bieżącej sytuacji wywołanej pandemią zagrożone są uleganiem stopniowej marginalizacji oraz kumulacji problemów społeczno-gospodarczych, co w konsekwencji sprzyja pogłębianiu zróżnicowania terytorialnego pod względem zarówno poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego, jak 9 i funkcji gospodarczych. Na te wyzwania odpowiada KPM 2030 i wskazuje możliwości wzmacniania potencjałów i czynników rozwoju, w szczególności poprzez włączanie w procesy rozwojowe obszarów słabszych gospodarczo, o niższym poziomie rozwoju i o niskiej odporności na zjawiska kryzysowe takie jak m.in. pandemia.

Pani Minister, czy Światowe Forum Miejskie osiągnęło sukces?

Stolica województwa śląskiego ma już doświadczenie w organizacji dużych wydarzeń, także we współpracy z ONZ. Największym z nich był Światowy Szczyt Klimatyczny w 2018 r. Pokazaliśmy wtedy, że jesteśmy wiarygodnym partnerem. O tym, że Katowice zostaną gospodarzem Światowego Forum Miejskiego (WUF11) dowiedzieliśmy się w maju roku 2019, a już w październiku odbyło się pierwsze posiedzenie Zespołu Koordynacyjnego. Od tego czasu regularnie spotykaliśmy się w ramach zespołu oraz podzespołów. Ściśle współpracowaliśmy z UN-Habitat, Miastem Katowice oraz Instytutem Rozwoju Miast i Regionów, który koordynował kwestie programowe i pomagał nam w promocji. Organizacja Światowego Forum Miejskiego była priorytetem – dla mnie, jak i dla całego ministerstwa. Wyzwaniem była oczywiście wciąż trwająca pandemia i sytuacja za naszą wschodnią granicą. Wydarzenie po raz pierwszy odbyło się także w formule hybrydowej, więc tutaj całkowicie przecieraliśmy szlaki. Mamy jednak fundamenty merytoryczne – jako resort odpowiadający za Krajową Politykę Miejską, znamy problemy i wyzwania współczesnych miast, mamy sprawdzonych partnerów i doświadczenia innych instytucji. Te elementy zsumowane stworzyły naprawdę mocny kapitał. WUF11 było sukcesem – mogę to stwierdzić z całą stanowczością. W trakcie WUF11 przyświecało nam hasło „Zmieniamy nasze miasta dla lepszej przyszłości”. Te słowa mogą wydawać się pustym sloganem, ale nim nie są. To wezwanie do podjęcia konkretnych działań. Zrównoważony rozwój miast nie jest zadaniem na kiedyś, to potrzeba tu i teraz. Hasło przewodnie WUF11 przekładało się na sześć tematów, które zostały podjęte w czasie wydarzenia. Rozmawialiśmy o sprawiedliwych i odpornych miastach. Skupiliśmy się także na planowaniu i zarządzaniu miejskim oraz ich zielonej przyszłości. Debatowaliśmy na temat innowacji i technologii, a także o przyszłości gospodarki i finansów miejskich. Na WUF11 przyjechali ludzie z całego świata, którzy mówili: spójrzcie na nas, my robimy to w taki sposób i to nam wychodzi. Skorzystajcie z naszych doświadczeń. Dla wszystkich uczestników była to wielka szansa na podzielenie się swoim doświadczeniem i zdobycie nowego.

Pani Minister, mamy ustawowo ustanowioną metropolię katowicką. Czy możemy spodziewać się podobnych metropolii w innych częściach kraju?

Kwestia obszarów metropolitalnych rozumianych jako struktury instytucjonalne wymagają uregulowania. Dziś rzeczywiście tylko Metropolia Zagłębiowsko-Górnośląska (GZM) ma status związku metropolitalnego usankcjonowanego prawnie. W tym roku mija pięć lat od ustanowienia GZM. Nasz resort zainicjował badanie ewaluacyjne i ocenę dotychczasowych doświadczeń funkcjonowania tego związku. Te prace to ważny punkt odniesienia do tego, w jaki sposób należy regulować funkcjonowanie innych obszarów metropolitalnych. Bez wątpienia MFiPR widzi taką potrzebę. Jest to także zgodne z proponowanymi rozwiązaniami w KPM 2030, wśród których znajdują się odniesienia do wzmocnienia współpracy samorządowej w miejskich obszarach funkcjonalnych. Dyskusji oczywiście podlegać będzie podejście, jakie należy wziąć pod uwagę w kontekście tworzenia i rozwoju nowych obszarów metropolitalnych. Planowanym przez MFiPR rozwiązaniem jest uwzględnienie regulacji obszarów metropolitalnych w projektowanej ustawie o zrównoważonym rozwoju miast. Wykorzystując wnioski z analiz i identyfikacji obszarów do objęcia regulacją, obecnie rysują się trzy podstawowe kierunki regulacyjne projektowanej ustawy.

Pierwszym kierunkiem jest uwzględnienie definicyjne polityki miejskiej. Ten element jest konsekwencją zmian w ustawie o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, gdzie dotychczasowe zapisy odnoszące się do krajowej polityki miejskiej zostały zniesione na rzecz włączenia w szerszy katalog polityk publicznych. Docelowo w ustawie o zrównoważonym rozwoju miast znajdzie się definicja, zadania i rola polityki miejskiej, tak na szczeblu krajowym, jak i regionalnym.

Drugi kierunek to przepisy ustrojowe w sprawie miejskich obszarów funkcjonalnych. Dotyczyć one powinny utworzenia ustrojowych podstaw funkcjonowania miejskich obszarów funkcjonalnych, a szczególnie obszarów metropolitalnych, w których określone zostaną zasady ich kształtowania i wykonywania przez nie zadań publicznych.

Potrzeby regulacji w tym zakresie wynikają także z licznie podejmowanych oddolnych inicjatyw powoływania związków metropolitalnych dla takich miast jak Łódź, Trójmiasto czy w ostatnim czasie Kraków. Trzeci aspekt dotyczy polityk publicznych w ramach miejskich obszarów funkcjonalnych. Zamierza się określić grupę szczegółowych zagadnień możliwych do uregulowania, takich jak przepisy szczególne, modyfikujące sposób realizacji wybranych polityk publicznych na całych obszarach lub fragmentach miejskich obszarów funkcjonalnych.

Pani Minister, czy możemy podać wielkość przewidywanego finansowania unijnego i krajowego z podziałem na poszczególne obszary finansowania?

Podstawą programowania perspektywy 2021–2027 jest Umowa Partnerstwa 2021–2027 (UP). UP będzie realizowana poprzez osiem programów krajowych (zarządzanych na poziomie centralnym):

• Fundusze Europejskie na rzecz Infrastruktury, Klimatu, Środowiska;
• Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki; 10
• Fundusze Europejskie na Rozwój Cyfrowy;
• Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej;
• Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego;
• Pomoc Techniczna dla Funduszy Europejskich;
• Fundusze Europejskie dla Rybactwa;
• Fundusze Europejskie Pomoc Żywnościowa;

a także poprzez 16 programów regionalnych – zarządzanych przez poszczególne Zarządy Województw. Komisja Europejska zaakceptowała polską Umowę Partnerstwa i wszystkie programy operacyjne. Środki w ramach nowej Umowy Partnerstwa 2021–2027 zostaną dedykowane na realizację sześciu głównych celów:

• Bardziej Inteligentnej Europy – finansowane będą inwestycje w badania i rozwój w przedsiębiorstwach, współpracę przedsiębiorstw, organizacji badawczych oraz sektora publicznego w procesie tworzenia innowacji, zwiększanie podaży innowacji ze strony nauki, cyfryzację przedsiębiorstw i sektora publicznego oraz rozwój infrastruktury szybkiego Internetu, rozwój nowoczesnych technologii i systemów łączności, wsparcie inwestycji w małych i średnich przedsiębiorstwach, rozwój innowacyjnych usług dla przedsiębiorstw, rozwój niezbędnych dla nowoczesnej gospodarki kompetencji i umiejętności przedsiębiorców, menadżerów i pracowników;
• Bardziej przyjaznej dla środowiska niskoemisyjnej Europy – inwestycje w efektywność energetyczną, w tym termomodernizacja budynków, m.in. dalsze finansowanie programu „Czyste Powietrze”, systemy ciepłownicze, wymiana źródeł ciepła, odnawialne źródła energii, magazyny energii, inteligentne sieci elektroenergetyczne i gazowe, działania służące do adaptacji do zmian klimatu, gospodarkę odpadami w tym recykling, gospodarkę wodno-ściekową, ochronę dziedzictwa przyrodniczego i bioróżnorodności, jak również niskoemisyjny transport w miastach;
• Lepiej połączonej Europy – inwestycje w infrastrukturę sieci TEN-T i poza nią z preferencją dla transportu kolejowego, bezpieczeństwo transportu, poprawę dostępu mieszkańców do regionalnych centrów wzrostu poprzez rozwój transportu publicznego oraz cyfryzację i integrację transportu;
• Europy o silniejszym wymiarze społecznym – inwestycje w szeroko pojęte działania społeczne: rynek pracy, zatrudnienie, kształcenie, szczególnie ustawiczne dorosłych, oraz jakość kształcenia, integrację społeczno-zawodową osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, aktywizację osób biernych zawodowo, dostępność usług społecznych oraz istotne inwestycje w sektor ochrony zdrowia, jak również w obszarze kultury i turystyki;
• Europy bliżej obywateli – to finansowanie działań zgodnie z terytorialnymi strategiami rozwojowymi. To wsparcie m.in. dla miast tracących funkcje społeczno-gospodarcze czy dla obszarów zmarginalizowanych;
• Łagodzeniu społecznych, gospodarczych i środowiskowych skutków transformacji w kierunku gospodarki neutralnej dla klimatu – to działania tylko dla konkretnych regionów, m.in. działania związane z przywracaniem użyteczności terenów pogórniczych i poprzemysłowych, podnoszeniem i zmianą kwalifikacji osób tracących pracę w związku z transformacją energetyczną, jak również inwestowaniem w B+R, nowe miejsca pracy i nowe technologie na obszarach przechodzących transformację gospodarczą. Łączna wartość alokacji dla Polski w ramach Umowy Partnerstwa 2021–2027 wynosi 76 mld EUR.

Najwięcej środków, bo ponad 21 mld EUR zamierzamy przeznaczyć, zgodnie z Umową Partnerstwa, na działania niskoemisyjne i przyjazne środowisku. 17,5 mld EUR przeznaczone będzie na transport, 14 mld EUR na cele społeczne i 11,3 mld na wsparcie przedsiębiorstw, innowacyjność i szybki Internet. Ponadto, kontynuowany będzie dotychczasowy podział alokacji pomiędzy poziom krajowy i regionalny – tzn. 60% środków będzie wdrażanych na poziomie krajowym (centralnym), natomiast pozostałe 40% na poziomie regionalnym (przez Zarządy Województw).