Wydawać by się mogło, że taki konglomerat państw na jaki składa się Unia Europejska nie jest w stanie wypracować jednolitych metod i zasad, traktujących o ekologii. Polityka każdego odrębnego państwa jest zgoła inna, są one w różnych etapach rozwoju czy zaawansowania w kwestii energii odnawialnej, segregacji odpadów czy regulacji prawnych dotyczących ochrony środowiska. Jednakże nic bardziej mylnego! W dzisiejszym artykule przybliżę podstawowe założenia, którymi kieruje się Unia Europejska w swojej Polityce Ochrony Środowiska.
Ochrona środowiska oparta jest na zasadzie ostrożności, działań zapobiegawczych, usuwania zanieczyszczeń u źródła oraz na zasadzie “zanieczyszczający płaci”. Podstawą prawną są artykuły 11 i 1910-193 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Obszary działania UE obejmują kwestie zanieczyszczenia powietrza i wody, gospodarowanie odpadami oraz zmiana klimatu.
Zasada ostrożności ma za zadanie być swojego rodzaju bezpiecznikiem w przypadku, gdy wykorzystane metody do ochrony środowiska budzą wątpliwości natury naukowej. Zwłaszcza, jeżeli podjęte działania mogą zagrozić zdrowiu ludzkiemu lub środowisku.
Zasada “zanieczyszczający płaci” jest realizowana poprzez dyrektywę w sprawie odpowiedzialności za środowisko. Zatem jeżeli podmiot prowadzi określoną działalność zawodową (np. transport substancji chemicznych) to w przypadku, gdyby doszło do bezpośredniego zagrożenia środowiska, musi on przedsięwziąć odpowiednie kroki, aby zapobiec temu zdarzeniu i ich negatywnym skutkom. Jednakże, jeżeli szkoda zostanie wyrządzona, podmiot ma obowiązek zaradzić jej w sposób należyty i pokryć wszystkie koszty. Warto nadmienić, że zakres dyrektywy rozszerzano trzykrotnie o: gospodarkę odpadami powstającymi podczas wydobycia, działalność składowisk i bezpieczeństwo działalności związanej ze złożami ropy naftowej i gazu ziemnego na obszarach morskich.
W 1998 roku w Cardiff poruszono problematykę, aby włączać coraz więcej aspektów środowiskowych w ramach polityki UE. Dzięki temu możliwe jest kompleksowe uregulowanie poszczególnych dziedzin ochrony środowiska, aby stworzyć jeden efektywny system obejmujący wieloaspektowe zagadnienia polityki ochrony środowiska, co tylko bardziej wskazuje, że UE zależy na utorowaniu drogi do jednolitego podejścia krajów członkowskich względem ekologii. Dzięki takim wytycznym opracowano unijny pakiet klimatyczno-energetyczny, prowadzący do przejścia na konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną do 2050 r. Ponadto w grudniu 2019 r. Komisja ogłosiła Europejski Zielony Ład, który powinien pomóc ukierunkować politykę UE na uczynienie z Europy pierwszego na świecie kontynentu neutralnego dla klimatu.
Zgodnie z obecnym programem, ogłoszonym na lata 2021-2030, który to opiera się na założeniach Zielonego Ładu postuluje się m.in. zredukowanie do 2050 r. emisji gazów cieplarnianych w ramach planu wyznaczonego na 2030 r. oraz osiągnięcie neutralności klimatycznej, osiągnięcie zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń, w tym zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby, oraz ochrona zdrowia i dobrostanu Europejczyków. Kładzie się również nacisk na ochronę i przywrócenie różnorodności biologicznej wraz z rozwojem kapitału naturalnego oraz redukcja pra presji wywieranej na środowisko wskutek konsumpcji i produkcji. Oczywiście obecne założenia nie byłyby możliwe, gdyby nie wyznaczenie szerokich ram horyzontalnych w latach poprzednich. Dlatego w
2011r. UE przyjęła strategię ochrony różnorodności biologicznej na okres do 2020r. Kwestie te zostały ujęte już w Konwencji ONZ o różnorodności biologicznej (CBD), głównym międzynarodowym porozumieniu w sprawie różnorodności biologicznej, którego UE jest stroną.
Doskonale zatem widać, jak na przestrzeni lat kształtowało się wspólne myślenie o ekologii państw członkowskich. Unijne prawo ochrony środowiska od 1970 r. rozwija się a na ten moment obowiązuje już ponad kilkaset dyrektyw, liczne rozporządzenia czy decyzje. Unia Europejska stawia na monitorowanie stanu środowiska. Tylko wtedy możliwe są odpowiednie działania, które poprzez skuteczną legislację są potem wdrażane jako kolejne normy systemu unijnego prawa ochrony środowiska. Sposób realizacji wspólnych założeń odbywa się niekiedy poprzez ustalanie norm niewiążących, np. wprowadzenie minimalnych norm kontroli środowiskowych. Ponadto państwa członkowskie mają świadomość, iż są zobowiązane do przyjęcia skutecznych i proporcjonalnych sankcji karnych za przestępstwa przeciwko środowisku.
Unia Europejska ustanawia tym samym, pomimo różnorodności wielu prawodawstw krajów członkowskich, w miarę jednolity system mający usprawniać krajowe mechanizmy w zwalczaniu przestępstw przeciwko środowisku oraz pomaga realizować cele zrównoważonego rozwoju tak, aby każdy Europejczyk mógł cieszyć się niezanieczyszczoną wodą, zdrowym powietrzem oraz zapewnić przyszłym pokoleniom życie na czystym kontynencie.
Źródła:
https://www.europarl.europa.eu/ftu/pdf/pl/FTU_2.5.1.pdf
https://european-union.europa.eu/priorities-and-actions/actions-topic/environment_pl
