1000 polskich szkół klimatycznymi wyspami do 2025 roku. Obietnica Premiera Mateusza Morawieckiego – z exposé wygłoszonego 19 listopada 2019 roku w Sejmie RP – będzie realizowana w ramach rządowego programu „Czyste Powietrze”. Placówki oświatowe ogrzewane kopciuchami czeka m.in. termomodernizacja. To kolejne działanie na rzecz poprawy jakości powietrza.
Polsce brakowało skoordynowanych działań administracji rządowej, mających na celu skuteczną walkę ze smogiem. Sytuacja ta zmieniła się w 2017 r. Wielka w tym zasługa organizacji pozarządowych, które od wielu lat upominały się o radykalne działania na rzecz poprawy jakości powietrza.
Premier Mateusz Morawiecki to pierwszy polski premier, który w swoim exposé, wygłoszonym przed Sejmem 12 grudnia 2017 r., podkreślił konieczność walki ze smogiem, mówiąc że „Czyste powietrze to wyzwanie cywilizacyjne, miara tego czy Polska jest naprawdę dojrzałym krajem”. Za tymi słowami poszedł szereg działań administracji rządowej, zrealizowanych w latach 2018-2019, takich jak: uporządkowanie jakości węgla spalanego w domowych piecach czy eliminacja z rynku detalicznego wszystkopalnych domowych kotłów, zwanych kopciuchami. Równolegle trwały prace nad zbudowaniem systemu wsparcia polskich gospodarstw domowych w walce ze smogiem. Działania te doprowadziły do stworzenia systemu wsparcia w postaci termomodernizacyjnej ulgi podatkowej w podatku dochodowym od osób fizycznych, programu „Czyste Powietrze” o wartości 103 miliardów złotych, realizowanego przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we współpracy z wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska oraz programu „STOP SMOG”, którego celem jest wsparcie najmniej zamożnych gospodarstw domowych.
Likwidacja smogu w Polsce to proces, który ze względu na skalę zaniedbań oraz główne źródło pochodzenia smogu, jakim są nieocieplone budynki mieszkalne wyposażone w przestarzałe kotły na paliwa stałe, musi być rozłożony na okres 10 lat – stąd horyzont wdrażania programu „Czyste Powietrze”, którego realizacja ma trwać do 2029 r. Warunkiem koniecznym skuteczności inwestycji termomodernizacyjnych jest głęboka zmiana świadomości użytkowników energii, ponieważ sposób użytkowania budynków ma decydujący wpływ na zużycie energii, szczególne po ich termomodernizacji. Zmiana taka wymaga zaangażowania znacznych środków i współdziałania wszystkich instytucji, które mogą i powinny włączyć się do jej przeprowadzenia, a więc obok administracji publicznej również systemu oświatowego, mediów publicznych i prywatnych, środowisk kościelnych i organizacji społecznych.
Niewątpliwie najskuteczniejszą strategią rewolucji świadomościowej w obszarze efektywności energetycznej jest połączenie inwestycji termomodernizacyjnych oraz inwestycji w odnawialne źródła energii w placówkach oświatowych z procesem edukacyjnym obejmującym całą społeczność szkolną. Wynika to przede wszystkim ze specyfiki struktury i sposobu użytkowania budynków szkolnych. Bilanse cieplne placówek oświatowych charakteryzują się dużym zapotrzebowaniem na energię do podgrzania powietrza wentylacyjnego – ponad 50%. W warunkach wysokiego poziomu zanieczyszczenia powietrza i powszechności systemów wentylacji, polegających na przewietrzaniu klas w czasie przerw w zajęciach, jakość powietrza w salach szkolnych jest często gorsza niż jakość powietrza na zewnątrz, bo dochodzi do szybkiego wzrostu stężenia CO2 i koncentracji zanieczyszczeń mikrobiologicznych w zamkniętych pomieszczeniach. Skażenia mikro biologiczne to źródło szkolnych epidemii, stanowiących nie tylko problem z realizacją programu nauczania, ale także problem gospodarczy wynikający ze zwolnień rodziców na opiekę nad dziećmi i zwiększających się kosztów leczenia. Wysokie stężenia CO2, typowe dla szkół to CO2 <2000 ppm, radykalnie obniża jakość nauczania, którego skuteczność znacząco spada. Takie stężenia CO2 mają fatalny wpływ na warunki pracy i zdrowie nauczycieli oraz dzieci.
Z tych powodów w programie prac Rządu, ogłoszonym przez Premiera Mateusza Morawieckiego w jego drugim exposé, które 19 listopada 2019 r. zostało przedstawione Sejmowi RP, pojawiło się zobowiązanie do zmodernizowania polskich placówek oświatowych, przez przekształcenie co najmniej 1000 z nich w szkoły zeroemisyjne. Jest to nawiązanie do jednego z ważniejszych postulatów Green New Deal’u, ogłoszonego przez nową Przewodniczącą Komisji Europejskiej Ursulę van der Leyen, która jako jeden z elementów tego planu wskazała transformację co najmniej 1000 placówek szkolnych położonych na terenie małych i średnich miast Unii Europejskiej w tzw. szkoły – klimatyczne wyspy.
Cel, który postawił sobie Rząd Premiera Mateusza Morawieckiego to 1000 zeroemisyjnych szkół na terenie Polski. Dla potrzeb jego realizacji program „Czyste Powietrze” uzupełniony zostanie o filar finansujący modernizację systemów wentylacyjnych placówek oświatowych, połączoną z termomodernizacją obiektów o najniższym standardzie energetycznym, a w szczególności ogrzewanych za pomocą przestarzałych kotłów na paliwa stałe. Inwestycjom tym będą towarzyszyć instalacje odnawialnych źródeł energii w budynkach oświatowych, w postaci pomp ciepła oraz paneli fotowoltaicznych. Przeprowadzenie tych inwestycji spowoduje, że placówki te będą oazami czystego powietrza dla uczniów, dodatkowo budynki te uzyskają status niezależności energetycznej, a co najważniejsze poziom stężenia CO2 w salach lekcyjnych będzie pozwalał na efektywne prowadzenie procesów edukacyjnych.
