Czym jest Program Natura 2000?
Łatwo sobie wyobrazić co zrobią archeologowie z odkrytym eksponatem z czasów Piastowskich. Najpierw oczyszczą znalezisko, potem poddadzą je gruntownej analizie by stwierdzić, że znalezisko pochodzi z XI wieku. Potem wartościowy skarb z przeszłości przekazany zostanie do muzeum, uzupełniając kolekcję innych znalezisk. Pamiętam, gdy sam odwiedzałem pierwsze muzea jak ciekawym odczuciem było spoglądać na przedmiot, który ktoś wytworzył 1000 lat temu! W przypadku ochrony środowiska nie jest już tak łatwo, by krajobraz, który dziś widzimy przetrwał do czasów kolejnych pokoleń. Konieczne było podjęcie stosownych kroków, dlatego w niniejszym artkule zaprezentuję czym jest Natura 2000.
Obszar Natura 2000 wyznaczono w celu ochrony terenów kluczowych dla danego podzbioru gatunków lub typów siedliska. W dwóch dyrektywach – ptasiej i siedliskowej kompleksowo ujęto i sklasyfikowano obszary, które mają znaczenie o skali europejskiej. Aby móc ochronić czynniki warunkujące wyjątkowość tych obszarów, wyznaczono około 2000 gatunków i 230 typów siedlisk, które podlegać będą ochronie. Sieć Natura 2000 to skrócona nazwa od Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 (dalej sieć Natura 2000).
Na podstawie przepisów dyrektywy ustanawia się Specjalny Obszar Ochrony (SOO), teren mający znaczenie dla wspólnoty oraz obszary specjalnej ochrony (OSO). SOO, tereny mające znaczenie dla wspólnoty oraz OSO są łącznie nazywane obszarami sieci Natura 2000, które powołane są na podstawie dyrektywy ptasiej. Natomiast tereny mające znaczenie dla wspólnoty i SOO to obszary wyznaczone na podstawie dyrektywy siedliskowej. Jednym czynnikiem różniącym te obszary to stopień ochrony. SOO to tereny mające znaczenie dla wspólnoty, które wyznaczone zostały przez państwa członkowskie. Pozostałe to tereny podlegające przepisom o ochronie z art. 6 ust.2, 3 oraz 4.
Rezerwaty przyrody, parki narodowe i inne [chronione – przyp. aut.] tereny są chronione na poziomie krajowym. Nie można utożsamiać tych obszarów z obszarami Natura 2000, gdyż skala ich ochrony jest ogólnoeuropejska, lecz zdarza się, że owe tereny pokrywają się z ochroną krajową. Wówczas, jeżeli ich ochronę regulują bardziej rygorystyczne przepisy, znajdą one zastosowanie przed przepisami ujętych w ochronie obszarów Natura 2000.
W skład chronionych ekosystemów wylicza się typy lądowe, wody słodkiej i morskie. W skład jednego ekosystemu może wchodzić jedno siedlisko lub wiele różnych. W 2016 roku prawie 6% obszarów morskich Unii Europejskiej zostało włączone do sieci Natura 2000. Unijna sieć Natura 2000 obejmuje ponad 27 000 obszarów położonych we wszystkich 28 państwach członkowskich UE (stan na 2016 r.). Łącznie zajmują około 1 miliona kilometrów kwadratowych, co stanowi prawie jedną piątą obszaru lądowego Europy (18,36%), jak również istotną część otaczających mórz. W związku z tym jest to największa na świecie skoordynowana sieć obszarów chronionych.[1]
Co ciekawe, program Natura 2000 przyjmuje podejście, że człowiek jako taki również stanowi część przyrody i ekosystemów. Dlatego takie funkcjonowanie powinno być oparte na partnerstwie. W związku z tym, jeżeli prowadzona jest działalność na terenie sieci Natura 2000 niekoniecznie należy od razu ją zamykać. Istnieją możliwości dostosowania przedsiębiorstwa do wymogów regulacji, aby kontynuować działalność na danym obszarze.
Ponadto na takim obszarze chronionym można podejmować działania rekreacyjne, które są zgodne z podstawowymi dyrektywami – ptasią oraz siedliskową. Głównym warunkiem jest to, aby działania podejmowane przez urlopowiczów nie miały negatywnego wpływu na występujące na danym obszarze siedliska i gatunki.
Zgodnie z art. 6 ust. 1 dyrektywy siedliskowej odpowiedzialność za ustanowienie środków ochrony spoczywa na właściwych organach w każdym państwie członkowskim. Państwa członkowskie muszą ustanowić konieczne środki ochrony w odniesieniu do wszystkich specjalnych obszarów ochrony. Dla przykładu, w ciągu sześciu lat od uznania obszaru za teren mający znaczenie dla Wspólnoty państwa członkowskie muszą ustanowić niezbędne środki ochrony oraz wyznaczyć obszar jako specjalny obszar ochrony.
Podsumowując niniejsze rozważania, należy zaznaczyć, że sieć Natura 2000 obejmuje tereny o ogromnych walorach przyrodniczych na terytorium UE. Dzięki temu istnieje możliwość zachowania dla przyszłych pokoleń najbardziej reprezentatywnej dla naszego kontynentu części przyrody. Możemy więc spać spokojnie wiedząc, że „kapitał przyrodniczy” naszych okolic jest pod ochroną nie tylko prawodawcy krajowego ale też roztacza się ochronę na szczeblu unijnym.
Źródła
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa
- Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r.w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory
- http://natura2000.org.pl/e-szkolenia/e2-siec-obszarow-natura-2000-w-polsce-2/_czym_jest_natura_2000_-2/
[1] https://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/faq_pl.htm
